"Thành phố bọt biển" ở Trung Quốc lộ điểm yếu chí mạng trước mưa, lũ kỷ lục

Bloomberg đưa tin, lũ lụt đã ảnh hưởng đến ít nhất 30 triệu người ở Trung Quốc trong năm nay, với ít nhất 20 người chết trong vài ngày qua. Điều này đặt ra câu hỏi về sự chuẩn bị của quốc gia tỷ dân đối với hình thái thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu gây ra.

Trung Quốc đã và đang đầu tư hàng tỷ USD trong những năm gần đây để giảm thiểu thiệt hại của những trận mưa, lũ nguy hiểm. Năm 2012, lũ lụt đã khiến 79 người ở Bắc Kinh thiệt mạng và chính điều này đã thúc đẩy Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi xây dựng các thành phố "như miếng bọt biển".

Ý tưởng của việc này khá đơn giản: Các thành phố Trung Quốc sẽ sử dụng các khu vườn trên mái nhà, vỉa hè có thể thấm nước, bể chứa ngầm và các tính năng giống như miếng bọt biển khác để hấp thụ lượng mưa lớn và sau đó từ từ đổ ra sông hoặc hồ chứa.

Kể từ đó, hàng chục thành phố Trung Quốc từ Bắc Kinh cho tới Trùng Khánh đã cam kết sẽ xây dựng các mô hình "bọt biển" trong khu đô thị.

Tuy nhiên, theo Bloomberg, trận mưa, lũ kỷ lục từ cuối tuần trước ở miền bắc Trung Quốc đang đặt ra câu hỏi rằng liệu mô hình trên có còn phù hợp hay không trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tình trạng nóng lên toàn cầu đang dẫn tới ngày càng nhiều hình thái thời tiết cực đoan.

Ví dụ, sân bay Daxing ở ngoại ô Bắc Kinh có những hồ nước, bể chứa và hệ thống thoát nước được thiết kế để hấp thụ lượng nước mưa có thể lấp đầy khoảng 1.300 bể bơi cỡ Olympic.

Đây là công trình đầu tiên ở Trung Quốc được coi là "sân bay bọt biển" nhưng một phần đường băng của nó vẫn bị ngập khi thủ đô hứng chịu trận mưa kỷ lục từ tuần trước.

Tại tỉnh Hà Bắc lân cận, thành phố Hình Đài cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi mưa lớn, dù thành phố này nằm trong chiến dịch quốc gia kể từ năm 2016 nhằm bổ sung thêm nhiều công trình "bọt biển".

Theo Caixin, do lượng mưa tương đương 2 năm (100cm) đổ xuống Hình Đài chỉ trong 2 ngày, lũ lụt đã làm 5 người thiệt mạng và một số vẫn mất tích.

Vào cuối thập niên trước, Trịnh Châu, Hà Nam đã đầu tư 53,5 tỷ nhân dân tệ (khoảng 7 tỷ USD) để xây dựng cơ sở hạ tầng "bọt biển". Tuy nhiên, vào năm 2021, một trận lũ lụt nghiêm trọng đã tàn phá thành phố, khiến 380 người thiệt mạng và cuốn trôi tài sản trị giá khoảng 41 tỷ nhân dân tệ.

Tại một số nơi, các cơ sở hạ tầng "bọt biển" chỉ nằm ở phần của thành phố và những khu vực khác vẫn bị ngập nặng, vì chúng được quy hoạch là khu vực xả bớt nước mưa.

Những vấn đề tồn tại

Theo Tiến sĩ Hongzhang Xu, nhà nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Australia, chiến lược "thành phố bọt biển" của Trung Quốc tồn tại một vấn đề là nó không tính đến các sự kiện thời tiết có tính cực đoan.

Ông nói: "Đó là một kế hoạch khá tốt khi nó được khởi xướng, bởi vì đó là cách tiếp cận tổng thể và toàn diện để giải quyết các vấn đề đô thị, bao gồm kiểm soát ô nhiễm, quản lý nước mưa và giảm thiểu lũ lụt. Nhưng kế hoạch đã bỏ qua các sự kiện cực đoan và thảm họa như lũ quét".

Các thiết kế của mô hình "thành phố bọt biển" dựa trên dữ liệu lượng mưa 30 năm kể từ năm 2014 quay ngược trở lại. Tiến sĩ Li Zhao, một nhà nghiên cứu tại Bắc Kinh, cho biết các sự kiện thời tiết cực đoan hiện nay tạo ra lượng nước đã vượt xa những gì mà các hệ thống "bọt biển" được thiết kế để đối phó.

Ông Ma Jun, Giám đốc tổ chức phi chính phủ Viện Các vấn đề Công cộng và Môi trường (Trung Quốc), cho biết chiến lược "bọt biển" hữu ích và nên được áp dụng rộng rãi hơn. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, trong điều kiện thời tiết cực đoan, chỉ chiến lược này là không đủ mà Trung Quốc cần kết hợp với những biện pháp khác.

Theo ông Ma, hoạt động xây dựng trong tương lai cần phải rút ra bài học từ những trận lũ quét quy mô lớn để nâng cao khả năng hấp thụ và thải nước mưa, nước lũ.

Mặt khác, sự phát triển tại các đô thị đang đặt ra gánh nặng cho nỗ lực phản ứng của Trung Quốc trước mưa, lũ. Các thành phố đã lấn chiếm các khu vực từng là hệ thống thoát nước tự nhiên như hồ, vùng đất ngập nước và rừng, buộc Trung Quốc phải xây dựng cơ sở hạ tầng mới để xử lý nước mưa.

Để nâng cao khả năng chống chịu trước thời tiết cực đoan của các "thành phố bọt biển", tiến sĩ Xu đề xuất khôi phục các tuyến đường thủy bị bỏ hoang được xây dựng từ thời nhà Thanh để thoát lũ và điều hướng nước. Ông cho rằng chính quyền Trung Quốc cũng nên cải thiện các hệ thống cảnh báo để giảm thiểu thiệt hại.